3B Belgeleme

Dionysos Tapınağı Kutsal Alanı

( Dionysos Tapınağı'nın rövölesi için gerçekleştirilen üç boyutlu (3D) belgeleme (Sema Proje İnş. Kont. Müh. Taah. Tic. Ltd. Şti.)

Sayısal Kent Planı ve Mimari Belgeleme:

2010 yılı belgeleme çalışmaları kapsamında tüm antik kentin sayısal kent planı çıkarılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda Seferihisar Belediyesi, Seferihisar Orman İşletme Şefliği ve Seferihisar Kadastro Müdürlüğü’nden Teos Antik Kenti 1. ve 3. Derece Arkeolojik-Doğal sit haritası (1/1.000 ölçekli kadastral paftalar ve hâlihazır planlar) alınarak sayısal kent planı için altlıklar tamamlanmıştır. Söz konusu altlığı kullanarak antik yapıları ölçebilmek için antik kent içerisine toplam 74 poligon noktası döşenmiş ve bu poligon noktalarının değerleri Diferansiyel GPS ölçüm cihazı ile belirlenmiştir. Böylece söz konusu poligon noktaları kullanılarak antik kentteki tüm mimari yapıların hassas bir şekilde kent planına işlenebilmesi için gerekli olan alt yapı sağlanmıştır. Sayısal kent planı için elde edilen altlık Teos 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı için hâlihazırı içerirken Teos 1. Derece Arkeolojik Sit alanı sadece kadastral paftayı içermektedir. Teos 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit alanı içerisinde kalan hazineye ait araziler ile tescil harici arazilerin listesi İzmir Müze Müdürlüğü ve Seferihisar Tapu Müdürlüğü’nden alınmıştır. Söz konusu taşınmazlar sayısal kent planına işlenerek kazı yapılabilecek alanlar tespit edilmiştir.
2010 yılında Dionysos Tapınağı ve antik tiyatronun sahne binası 3D lazer tarama yöntemi ile belgelenerek rölöveleri çıkarılmıştır. Ayrıca Dionysos kutsal alanında yıkılmış halde duran mimari bloklara numara verilerek fotoğrafları çekilmiş ve envanter kayıtlarının çıkarılmasına başlanmıştır.

Tapınak alanında numara verilen mimari blokların rölöve çizimine işlenmesi 2011 yılı çalışmalarında tamamlanmıştır. Böylece mimari blokların tamamı buluntu durumu ile belgelenmiş olacaktır. Bu işlem tamamlandıktan sonra ise mimari blok restorasyonuna geçilecektir. Yukarıda bahsedilen işlem antik tiyatronun sahne binası scaenae fronsmimari blokları için de uygulanacaktır.
Sayısal kent planının oluşturulması ve belgeleme çalışmaları kapsamında bouleuterion ile agora Tapınağı total station kullanılarak ayrıntılı bir şekilde ölçülmüş ve plan rölöveleri tamamlanmıştır. Ayrıca 1960’lı yıllarda Hellenistik Sur duvarı önünde kazısı tamamlanan B çukurunda ortaya çıkan Hellenistik Sur’un plan, cephe ve kesit çizimleri tamamlanmıştır. Ayrıca Dionysos Tapınağı’nın güneyinde yer alan sarnıcın planı çıkarılmış ve cephesinin düzlemsel fotogrametrik ölçümleri tamamlanmıştır. Bunların dışında B çukurundan güneydeki antik limana kadar takip edilebilen sur duvarı ana hatları ile ölçülmüş ve sayısal kent planına eklenmiştir.

Mimari Blok Belgeleme Çalışmaları

Teos Antik Kenti Kazısı 2017 yılı itibari ile ortaya çıkarılan mimari blokları dijital ortamda belgelemeye başlamıştır. Mimari blokların sistematik olarak fotoğrafları çekilip, “Agisoft Photoscan” isimli bilgisayar yazılımı ile işlenerek ölçekli, 3 boyutlu, renk ve desenleri ile birlikte bütün (bloğun tamamı) olarak dijital modelleri oluşturulmakta ve belgelenmektedir.

Mimari blokların dijital ortama aktarılmasını sağlayan bilgisayar yazılımı “Agisoft Photoscan”, “Structure from Motion (SfM)” olarak adlandırılan, temelinde modellenmek istenen nesnenin farklı konum ve açılardan fotoğraflarının çekilmesi ve bu fotoğraflardan 3 boyutlu model oluşturulmasını sağlayan yöntemi kullanmaktadır. Yöntem, çekilen her bir fotoğrafı diğer fotoğraflar ile kıyaslayarak fotoğraflarda görünen ortak noktaların tespit edilmesi ve fotoğraf makinesi ve lensin çekim özellikleri ile birlikte bu ortak noktaların fotoğraflardaki konumları baz alınarak, fotoğrafların birbirlerine göre nereden çekildiklerinin tespit edilmesi üzerine kuruludur. Fotoğrafların konum bilgileri elde edildikten sonra daha detaylı olarak her fotoğrafta görünen tüm noktalar (pikseller) diğer fotoğraflar ile eşleştirilmeye çalışılarak noktaların 3 boyutlu ortamdaki konumları ortaya çıkarılmaya çalışılır. Bu işlem sonucu elde edilen yoğun nokta bulutu (dense point cloud) gereksiz noktalardan temizlendikten sonra noktaların üçgen oluşturacak şekilde birbirine bağlanması ile elde edilen üçgen yüzey modeli oluşturulur. Bu üçgen model belgelenmek istenen nesnenin dijital ortamdaki tasviridir.

Modellerin gerçek ölçülerine uygun olabilmesi için fotoğraf çekimi sırasında sahneye uzunlukları veya konumları belirli referanslar eklenmektedir. Mimari blok belgelemesi yapılması sebebi ile konumları bilinen referanslar yerine uzunlukları belirli referanslar kullanılmıştır. Teos Antik Kenti Arkeoloji Kazısında yapılacak mimari blok belgeleme çalışmaları için uzunlukları 30 cm’den 1 m’ye kadar değişen, bilgisayar yazılımının kolayca tespit edebileceği cetvel şeklinde ölçekler imal edilmiştir ve modelleme işlemleri sırasında kullanılmaktadır.

Yöntem, fotoğrafların konumlarının bulunması ve modelin ölçeklendirilmesi sırasında belirli referansları baz alarak hata oranını en aza indirmeye çalışmaktadır. Bu hata oranlarını etkileyen fotoğraf makinesinin özellikleri, lens, ışık, sahnedeki ufak değişiklikler, referans alınan ölçülerdeki hatalar gibi birçok etken vardır. Yapılan belgeleme çalışmalarında genellikle 7-8 adet ölçek kullanılarak nesnenin gerçek ölçüleri ile dijital ortamdaki modeli arasındaki hata payı en aza indirilmeye çalışılmıştır. Farklı yönlere bakan referans ölçekler dijital modelin ölçeklendirilmesinde kullanıldığı gibi oluşturulan model ile gerçek nesnenin ölçülerinin karşılaştırılmasında da kullanılmaktadır. Karşılaştırmalar sonucunda dijital ortamda oluşturulan modeldeki ölçeklerin uzunlukları ile gerçek uzunlukları arasında en fazla 1 mm hata oluştuğu görülmüştür.

Yöntem gereği modellenmek istenen nesnenin birçok fotoğrafı çekilmelidir. Fotoğraf sayısı nesnenin detay düzeyi ve boyutuna göre değişmektedir. Bir Dor düzenindeki sütun başlığını modellemek için 70-100 fotoğraf yeterli olurken, Ion düzenindeki bir sütun başlığı için 250 fotoğraf, Akroter için ise 400 fotoğraf çekilmiştir.

Mimari blokların 3 boyutlu, ölçekli ve bütün modellerinin oluşturulması, blokların birçok özellikleri ile belgelenmesi ve arşivlenmesine olanak verirken çeşitli kullanım imkanları da sunmaktadır. İstenilen açıdan ortografik fotoğraf alınabilmesi, istenilen uzunluğun ölçülebilmesi, hacminin hesaplanması, birbirleri ile uyumlu parçaların test edilmesi gibi birçok işlemin dijital ortamda kolayca yapılabilmesine olanak sağlamaktadır.